Chaam Oorlog en Pest
In 1480 toont een haardstedentelling een dip zien voor heel Brabant. Voor Alphen en Chaam samen worden er 164 woningen geteld, waarvan maar liefst 94 voor armen. Ruim veertig jaar ervoor was dat nog 261 en resp. 41 woningen en had de bevolking voldoende draagkracht om een kerkgebouw op te richten (1461). Ofwel goede perioden werden afgewisseld met oorlogsgeweld en epidemieën. Begin 16e eeuw ging het al snel weer goed: de bevolking beleefden goede tijden vanwege de nabijheid van metropool Antwerpen. Meer kapitaal konden worden aangewend voor ontginningen zoals boven Snijders Chaam, waar de schout van Gilze-Ginneken heide laat ontginnen: het Schoutenveld. Vanaf ongeveer 1500 zijn er meer schriftelijke bronnen bewaard: vestbrieven bij verkoop of verdeling van eigendom. Ook hebben we nog cijnsboeken vanaf 1544 waar de eigenaren van verschillende percelen en woningen worden genoemd.
De pastoor van Chaam schreef aan de abt van Tongerlo dat bij de beeldenstorm in Chaam in 1566 verschillende altaren waren ontheiligd. De Tachtigjarige oorlog zorgde voor vele troepenbewegingen. De lokale bevolking had veel last van langskomende soldaten: kosten van opvang en van levering en diensten, maar ook van oorlogsvernielingen en besmettelijke ziekten die werden overgedragen. Muitende soldaten bezetten in 1602-1603 het kasteel van Hoogstraten en zorgden lokaal voor overlast. Chaam zal daar geen uitzondering op zijn geweest. Ook hier ontstond een nieuwe pestgolf van ongeveer 1602-1606, in buurdorpen Alphen en Baarle werd gesproken van vele doden. Bij de belegering van Breda door Spinola in 1624-1625 begon een nieuwe pestgolf. De doop, trouw en begraafregisters van Chaam zijn pas van later tijd bewaard (resp. 1626, 1626 en 1633), maar uitgerekend is dat in Alphen ongeveer een kwart van de bevolking overleed!
In 1637 kwam Breda en de nabijgelegen dorpen in het land van Breda terug aan de Staatse partij. Al eerder was er in Chaam sprake van enkele families die het nieuwe geloof aanhielden. In 1615 was Chaam al aangeduid als een predikantsplaats en waren er zo’n 60 tot 80 gereformeerden. Bij de Vrede van Munster kwam de kerk aan de protestanten. De katholieken kerkte eerst net over de grens bij Meerle en later in een schuur. Dit werd gedoogd tegen betaling. Het monument van de schuurkerk bij de Pelikaanhoeve herinnert ons aan die tijd.
Bronnen/Meer lezen:
- Erens, M.A. (WO2, uitgave 1978) Alphen in de baronie van Breda deel I en II
- Vroon, Bram (2006), Vier eeuwen protestantisme in het zuidenoosten van de Baronie van Breda