Prinsenhoef(laan), voormalig Hof ter Brake van Tempeliers/Johannieters
Een mooie boerderij met een eigen lange oprijlaan, nu helaas onderbroken door de randweg. De boerderij is in 1860 opgetrokken en later nog verbouwd.
De heer van Breda wordt ook gezien als schenker van de grond hier aan de orde van Tempeliers tussen 1144 en 1187. De orde krijgt daarbij ook rechtsmacht, zoals blijkt uit het hebben van een eigen schepenbank en oude erfcijnsen.
In de 13e eeuw volgen enkele aktes over geschillen van grondgebruik tussen de Tempeliers en de Norbertijnen van Tongerlo. De oudste vermelding van “Brake” is van 1260: “frater Johannes et frater Henricus de Brake, fratres milicie templi.” In 1312 komen de Johannieters aan de bezittingen van de Tempeliers.
In 1419 en 1421 wordt al een kapel genoemd. In 1422 worden de niet aanzienlijke bezittingen genoteerd, het mooie archiefstuk is nu nog aanwezig in het Nationaal Archief. Overigens waren de bezittingen niet alleen in Alphen, maar ook in Oosterhout, Chaam, Weelde, Tilburg etc.
In 1473 stond de orde hun grond- en gerechtsheerlijke rechten af aan de heer van Breda Jan IV van Nassau en zo verdwijnt de aparte schepen/rechtsbank.
In 1616 koopt de toenmalige heer van Breda, de katholieke prins Philips Willem en oudste zoon van Willem van Oranje, de resterende bezittingen. Hij laat per testament zijn bezittingen na aan zijn halfbroer prins Maurits in 1618. Op de goederen van de abdij van Tongerlo na, worden zo alle rechten in Alphen geconsolideerd in het bezit van de Oranje Nassaus. In 1816 komen deze aan prins Frederik, tweede zoon van Koning Willem I (en voorouder van de huidige vorsten van Denemarken, Noorwegen, België en Luxemburg).
Van het huis zelf is een uitgebreid reparatiebestek uit 1698 bekend en met wat oude schetsen is een redelijke voorstelling te maken van het hof. Er is dan ook een brouwerij. De kapel, getekend eind 18e eeuw door landmeter Verhees uit Boxtel, is afgebroken in 1822.
In 1860 wordt de oude Prinsenhoef afgebroken en een boerderij opgetrokken, die door Domeinen in 1889 verkocht wordt aan de pachtersfamilie Hendrickx- van Hees. De grachten en de braake wouwer(vijver) worden in de 19e eeuw gedempt, de paardenstal wordt afgebroken en de schaapskooi is ongeveer in 1905 verdwenen. In 1924 wordt de eeuwenoude linde gerooid. In 1980 wordt het gebint van een oude schuur voor 2/3 naar de Nieuwelandse hoef overgebracht. Bovendien werd het hof doorsneden door de nieuwe randweg. Veel zichtbare geschiedenis van deze bijzondere plek is over de jaren derhalve verdwenen. Maar die nieuwe randweg gaf ons wel meer inzicht in de verborgen geschiedenis door de archeologische opgravingen!
Waar te vinden: Prinsenhoeflaan 2
51°28’29.5″N 4°57’47.8″E
Bronnen/Meer lezen:
- Erens, A. (WO2, uitgave 1978) Alphen in de baronie van Breda deel II en III
- Streefland, drs A.A. (1980) Tempeliers Brabant, de commanderij Ter Brake bij Alphen in Jaarboek De Oranjeboom 33
- redactie (1990) De geschiedenis van Hof ter Brake ofwel de Prinsenhoef in de Runstoof jaargang 13.1
- Bijsterveld, A.-J. (1987) ‘Alphen (ca 1175-1350), Reorganisatie en integratie van een domein van de abdij van Echternach in de heerlijkheid Breda en in Jaarboek ‘De Oranjeboom’43/44 (1990/1991)
- Meijlink, B.H.F. (2005) Archeologisch onderzoek in het tracé van de rondweg Alphen
- Swart, E.A.A.M. de (2013) Bewonersgeschiedenis Terover Alphen NB
- www.tempelieren.nl/CBAlphen.html
- adoc.pub/de-johannieter-orde-in-nederland-10.html