logo 03 Carel de Roylogo 03 Carel de Roylogo 03 Carel de Roylogo 03 Carel de Roy
  • Homepage
  • Vereniging
    • Doelstelling
    • Verenigingsgeschiedenis
    • Bestuur
    • Activiteiten en werkgroepen
    • de Runstoof tijdschrift
    • Heemkalender
    • Wandelapp Alphen
    • Educatie
  • Nieuws
    • Agenda
    • Laatste nieuws
    • Wie zijn (is) dit?
  • Beeldbank en onderzoek
    • Archieven
    • Bibliotheek
    • Genealogie
    • Bidprentjes
    • Media
    • Beeldbank
    • Archeologie
    • Toponiemen
  • Geschiedenis
    • Alphense geschiedenis
      • Prehistorie: grafheuvels en urnenvelden
      • Romeinen in ons dorp: het Alphen-Ekeren huistype
      • Franken: Merovingisch grafveld
      • Kerstening: Willibrordus en abdijgoed Echternach
      • Macht in Alphen in de late Middeleeuwen
      • Oorlog en pest 1500-1648
      • Generaliteitsland 1648-1794
      • Katholieke emancipatie
      • Industrialisatie en ontginning
      • Alphen in de Tweede Wereldoorlog
      • Na-oorlogse uitbreidingen
    • Chaamse geschiedenis
      • Prehistorie tot de Middeleeuwen
      • Chaam wordt zelfstandig in de 15e eeuw
      • Oorlog en pest in Chaam
      • Chaam in Generaliteitsland 1648-1794
      • Chaam in de 19e eeuw
      • Chaam in begin van de 20e eeuw
      • Chaam in de Tweede Wereldoorlog
      • Chaam na de Tweede Wereldoorlog
    • Rielse geschiedenis
      • Riel in de Tweede Wereldoorlog
      • Bombardement op Brakel
  • Bezienswaardigheden
    • Alphense bezienswaardigheden
      • Alphense kerk en omgeving
      • Alphens kerkhof – Ereveld oorlogsgraven
      • Oudheidkundig streekmuseum
      • Pestkerkhof
      • Kapelletjes in Alphen
        • Sint-Martinuskapel Druisdijk
        • Sint-Willibrorduskapel Maastrichtsebaan
        • Sint-Barbara kapel Goedentijd
        • Sint-Johannes de Doper kapel Sint Janstraat
        • Onze Lieve Vrouw in de Zonkapel Oosterwijksestraat
        • Kapel van Boshoven
        • Mariagrotje (kajottersgrotje) Chaamseweg
        • Kruisbeeld op Terover
      • Boerderijen in Alphen
        • Landgoed De Hoevens
        • Boerderij D’n Ooievaarsnest
        • de Pastorie(hoef) op de Boslust
        • Langgevelboerderij Sleutelhoeve op Looneind
        • Prinsenhoef(laan), voormalig Hof ter Brake van Tempeliers/Johannieters
        • Boerderijen Oosterwijksestraat
      • Overige gebouwen in Alphen
        • Dordtse trapgevel Molenstraat 8
        • Cafe ’t Raedthuys
        • Raadhuizen van Alphen
        • Den Brouwer
        • Leerlooierijen op de Goedentijd en Stationstraat
        • Villa Bloemenhof Stationstraat 11
        • Woonhuis en voormalige smederij Stationstraat
        • Pieckhuis
        • Marechausseekazerne
        • Molens in Alphen
      • Archeologische erfgoed in Alphen
        • Grafheuvel Kwaalburg
        • De Bartjes : Alphen-Ekeren type
        • Riels Hoefke en Regte heide met grafheuvels
      • Oorlogsherinneringen in Alphen
        • Alphens kerkhof – Ereveld oorlogsgraven
        • Fusilladeplaats
        • Schijnvliegveld De Kiek
      • Zwemmen in ’t Zand
      • Belslijntje
    • Chaamse bezienswaardigheden
      • het Raadhuis van Chaam
      • Ledevaertkerk
      • Protestantse pastorie
      • Protestantse Begraafplaats Ledevaert Chaam
      • RK kerk te Chaam
      • Het Huysershuis ofwel de RK pastorie
      • Kapelletje(s) te Chaam
      • Horeca in Chaam
        • Bellevue
        • ’t Chaamsche Wapen
        • Huis ten Bosch
        • Klein Amerika
        • de Veehandel
      • Boerderijen in Chaam
        • De abdijhoeve van Tongerlo: “Pelikaanhoeve”
        • Boerderij Toontje Schoen op Ginderdoor
        • Boerderijen op Snijders Chaam
        • Boerderij Woeststraat
        • Hoeve de Meijsberg
    • Rielse bezienswaardigheden
      • Rielse kerk en omgeving
      • Riels Hoefke en Regte heide met grafheuvels
      • Zandeind in Riel
      • Brakel 3 Kempische langevel boerderij
      • Molens in Riel
      • Rosmolen in Riel
      • beeld de Goede Duitser
  • Tradities
    • Alphense tradities
      • Dialect
      • Volksverhalen
      • Bedevaarten
      • Gilde
      • Carnaval in Alphen
      • Driekoningen
      • Kermis
      • Boerendag
      • Buurt Battle
      • Belhamel
      • Maajen
      • Alfs Kookboekje
      • Theaterspektakel Sporen in ’t Zand / Meske Vermoord
    • Chaamse tradities
      • Acht van Chaam
      • Chaamse hoen
      • Chaams bier en wijn
      • Carnaval in Chaam
      • Jaarmarkt
      • Nieuwjaarke zingen
      • Bedevaart naar chaam
      • Chaamse Volksverhalen
  • Contact
    • Lid worden
    • Cadeaubon
    • Webshop
    • Volg ons op facebook
0

€0,00

✕

Macht in Alphen in de late Middeleeuwen

  • Home
  • Geschiedenis Alphense geschiedenis
  • Macht in Alphen in de late Middeleeuwen
20 oktober 2022

Van Echternach naar Tongerlo, van Tempeliers naar Johannieters en de heren van Breda, macht in Alphen in de late Middeleeuwen

De archieven tonen zich een aantal eeuwen stil. Er zijn vondsten uit de Karolingische tijd in Alphen, de kleine samenleving zette zich dus voort, vermoedelijk waren zij verplicht tot het leveren van goederen en diensten aan de abdij van Echternach. In de 12e eeuw is het beheer door Echternach echter in verval geraakt. Echternach lag ver weg, lokale zaakwaarnemers en/of andere lokale heren hadden rechten overgenomen, hier met name de heer van Breda. Verschillende straatnamen in Alphen zijn genoemd naar vroege heren van Breda: van Leuven, van Liedekerke, van Gaveren, van Polanen, van Duivenvoorde en natuurlijk Engelbert (van Nassau).

In 1175 laat de abdij van Echternach de zielzorg van de Alphense kerk over aan de Norbertijnen van de abdij van Tongerlo. De abdij van Tongerlo was rond 1130 gesticht, lag veel dichterbij en kreeg de steun van de hertog van Brabant en lokale heren. De abdij van Echternach verkoopt ook aan de abdij van Tongerlo in 1205 het hof ter Zande (Kwaalburgse hoef), die Marsilius van Venrode in leen had gehouden. Een jaar ervoor verkreeg de abdij van Tongerlo al de Nieuwelandse hoef en het gebied er om heen van de heer van Breda. Ook komen ze in 1216 aan de Leeuwerckeneijck, in 1280 grond zuidelijk de Nieuwelandse hoef en in 1295 grond noordelijk. De abdij van Tongerlo bouwt in de loop van de jaren op de verkregen gronden vier andere hoeven. Voor 1401 de Kleine hoeve op de huidige Schellestraat. Voor 1413 de pastorie- of Koekeldonksehoeve en een pastorie op de Boslust (dit lag net op eigen grond van Tongerlo richting de kerk!). Rond 1600 werd de Grote-of Middellandsehoeve gebouwd en in 1630 de tweede hoeve bij Nuleynde. De gronden en hoeven bleven in het bezit van de abdij en werden verpacht aan lokale families tot de opheffing van de abdij in 1796. De pastorie bleef tot 1839 op de Boslust.

Behalve aan Tongerlo schenkt de heer van Breda ook de ontginningshoeve ter Brake aan de Tempeliers,  waarschijnlijk al kort vóór 1175. In 1312, kort voor de opheffing van de orde, sluit de heer van Breda een akkoord met de orde, waardoor hun rechten worden afgebakend, zoals het recht op 1/3 van (ontginning van) de woeste gronden (hij houdt zelf 2/3). De Johannieterorde erft de rechten en bezittingen van de Tempeliers in Alphen. Zij houden het wat langer vol in Alphen dan de Tempeliers. Ze beschrijven in 1422 in een manueel hun bezittingen en cijnsrechten. Een mooi zicht in een deel van Alphen. Van iets later zijn de dorpskeuren: politiebepalingen van 1440 en regelingen omtrent het gebruik van de vroente (gemeenschappelijke heide) van 1475. In 1473 stond de overste van de Johannieterorde hun grond- en gerechtsheerlijke rechten af aan de heer van Breda: Jan IV van Nassau. Maar pas in 1616 koopt de toenmalige heer van Breda, de katholieke Philips Willem, oudste zoon van Willem van Oranje, de resterende bezittingen, waaronder het hof ter Brake (later Prinsenhoef). Op de goederen van de abdij van Tongerlo na, komen alle rechten in Alphen zo in het bezit van de Oranje Nassaus en later domeinen.

Bronnen/Meer lezen:

  • Bijsterveld, A.-J. (1987) Alphen (ca 1175-1350), Reorganisatie en integratie van een domein van de abdij van Echternach in de heerlijkheid Breda ook in Jaarboek ‘De Oranjeboom’43/44 (1990/1991)
  • Meijlink, B.H.F.M. (2005). Archeologisch onderzoek in het tracé van de rondweg Alphen (gemeente Alphen-Chaam) in opdracht van de Provincie Noord-Brabant. ADC ArcheoProjecten, Amersfoort
terug naar Alphense geschiedenis
Deel

Links

  • BLOCC
  • Activiteiten
  • Brabants Heem
  • Brabant Historisch Informatie Centrum
  • Regionaal Archief Tilburg
  • Brabants Erfgoed
  • Erfgoed Brabant
  • Oudheidkundig Streekmuseum Alphen
Supporter Cittaslow Alphen-Chaam

Copyright ©   BLOCC creatieve communicatie  Alle rechten voorbehouden.
✕

Inloggen

Wachtwoord vergeten?

Fout: Contact formulier niet gevonden.

Cookiebeleid
We gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website zo soepel mogelijk draait. Als je doorgaat met het gebruiken van de website, gaan we er vanuit dat ermee instemt.
Zelf instellenAccepteer alles
Manage consent

Privacy & Cookies

Deze website maakt gebruik van cookies om ervoor te zorgen dat u de beste ervaring op onze website krijgt. De cookies worden, met uw toestemming, opgeslagen in uw browser. Door cookies uit te schakelen kan dit de gebruiksvriendelijkheid van onze website beïnvloeden.
Necessary
Altijd ingeschakeld
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
CookieDuurBeschrijving
cookielawinfo-checkbox-analytics11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checkbox-functional11 monthsThe cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checkbox-necessary11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-others11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-performance11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
viewed_cookie_policy11 monthsThe cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Performance
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytics
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Advertisement
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.
Others
Other uncategorized cookies are those that are being analyzed and have not been classified into a category as yet.
OPSLAAN & ACCEPTEREN