Riels Hoefke en Regte heide met grafheuvels
Hoewel de Regte heide en de grafheuvels in de (oorspronkelijke) gemeente Goirle liggen, behoren ze onlosmakelijk samen met Riel. Het is een prachtig natuurgebied: zo’n 250 hectare heidegebied en samen met andere aangesloten natuurgebieden zo’n 876 hectare groot. De heide ligt tussen het beekdal van de oude Leij (Donge) en de Poppelsche Leij (grensleij). Het is er nu rustig, maar nadat de gemeente Tilburg het gebied in 1909 aankocht is het tot in de jaren negentig verhuurd voor het houden van militaire oefeningen. Sinds 1990 is het gebied van het Brabants Landschap. Aan de kant van Riel is natuurbeekdal het Riels laag (her)gecreëerd. Het hoogteverschil kan tot 5 meter bedragen.
Het gedeelte waar de grafheuvels liggen werd oorspronkelijk de Vijfberg genoemd, maar in 1935 werden hier 7 grafheuvels opgegraven, onderzocht en gerestaureerd. Rond 5 grafheuvels werden de palenkransen hersteld die uit opgravingen bekend waren. De zevende ligt wat zuidelijker, al in de huidige bosrand. De zes liggen op een noord-zuid gerichte rij met een flauwe bocht die het rivierdal lijkt te volgen. Mogelijk zijn ze langs een prehistorische weg aangelegd. Ze zijn opgericht en ten dele opnieuw gebruikt in de Midden Bronstijd (ca 1450 v. Chr), doden waren begraven of gecremeerd en slechts 3 van de grafheuvels bevatten grafgiften, hoewel dat gebruikelijk was in de Bronstijd. De ringwalheuvel (vierde vanaf noorden is de oudste, terwijl de paalkransheuvels wat jonger zijn.
Het rivierdal kan worden overgestoken via een klein bruggetje, maar de oude Leije is dan ook nog maar een smal beekje hier en moet nog uitgroeien tot de rivier de Donge voor dat deze in de Maas uitmondt. De breedte van het dal toont aan dat het misschien niet altijd een klein beekje is geweest. Van oudsher is hier de voorde, de doorgang, voor de weg van Hoogstraten via Baarle en Alphen naar Tilburg of andersom natuurlijk. De Aesvoirt wordt in 1295 voor het eerst in de archieven genoemd. In 1436 wordt hier al een boerderij vermeld. Dat niet altijd lokale namen goed worden overgenomen blijkt hier: op de kaart van Zijnen uit 1760 is de naam verhaspelt naar Aartsvaderhoefke en dat is zijn eigen leven gaan leden…
De hoef wordt gekocht door de Hilvarenbeekse notaris Martinus Huijsmans en het komt via zijn zoon Emilie in 1918 aan de Tilburgse textielbaron Van Dooren. Zij verhuren al die tijd de boerderij. De bossen tegenover het Riels Hoefke komt in 1928 in handen van kammenfabriek Vinks. Hij laat een Mariagrotje optrekken uit ruw gemetselde en deels gestapelde stenen en keien uit dankbaarheid voor zijn genezing. Nog altijd weten devote voorbijgangers het afgelegen grotje te vinden. In 2020 is het gerestaureerd.
De hoef was in 1926 gekocht door Carolus Kennes en in 1934 aan familie van Gorp. Zij laten in 1959 een huis tegen de boerderij aan bouwen, die zelf als stal wordt ingericht. Eind jaren ‘70 wordt deze stal afgebroken.
Op de hoek van het Hoefke en de oude Tilburgsebaan staat een kruisbeeld. Het kruisbeeld werd gemaakt naar aanleiding van het 50 jarig bestaan van de Rielse boerenbond in 1951. Men vond er eerst geen bestemming voor en werd vergeten. Pas 30 jaar later is het hier geplaatst. In 2019 is het gerestaureerd.
Ernaast zien we een verbouwde koloniale woning, oorspronkelijk gebouwd in 1924 door familie Spijkers die uit Nederlands Indië kwam.
Waar te vinden: het hoefke Riel
Bronnen/Meer lezen:
- Schillemans, Albert (1979) de grafheuvelgroep “de vijfberg” op de Rechte heide te Goirle in uitgave Grafheuvels, verkenningen in de prehistorie 2
- Verwers, W.J.H. (1980) Goirle, grafheuvels op de Rechte heide
- Hardeveld, G.(1991) Het Maria-grotje op’t Riels Hoefke in de Runstoof jaargang 14.4
- Hout, van den A.C. (1992) Het Mariagrotje op het Rielshoefke in de Runstoof jaargang 15.1
- Schellekens, Jan (2002) Riels laag geeft zijn schatten (nog) niet prijs in de Runstoof jaargang 25.1
- Wiercx, Piet en Louis Doomernik (2008) Langs ’s Heren wegen Goirle en Riel
- Kuijlen, Willem van der (2016) “Aesvoirtse Hoeve – Riels Hoefke” in de Runstoof jaargang 39.2
- Roymans, Jan en Wilm de Jong (2019) de Regte Heide een goed gevulde cultuur-historische koekentrommel in de Runstoof jaargang 42.3 = Regte-Heide-IB3-4.pdf (goolsegeheimen.nl)
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Regte_Heide
- BRAM 10: Archeologische verhalen over het landschap van de Regte Heide (gemeente Goirle) | Rapport | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
- Beek, Pierre van (1972) Riels Laag en het dal van de Donge
- http://www.heemkundekring-goirle.nl/heertganghen/?page_id=6092
- Gôolse Geheimen